Mexico thu hút du khách khắp nơi không chỉ món ăn ngon, những giai điệu latin bốc lửa mà còn bởi những nghệ thuật gốm sứ đầy sắc màu.

Tôi lang thang đến thành phố Puebla để tìm lại những vết tích “thuộc địa” mà người Tây Ban Nha đã để lại ở Mexico khi đến đây càn quét vùng đất Bắc Mỹ vào thế kỷ 16. Lạ lùng thay, phố cổ Puebla không quyến rũ tôi bằng kiến trúc của ngôi nhà thờ trung tâm cổ kính được xây dựng bằng những viên đá núi lửa có màu xám đen vào năm 1575 với tòa tháp chuông cao nhất Mexico thậm chí cao nhất trong các nhà thờ của vùng đất Mỹ La Tinh (73.9m), hay 2.600 ngôi nhà rêu phong với mái được lợp bằng gạch men đầy sắc màu, mà chính những con đường cổ xưa đầy hàng quán bán sản phẩm gốm lưu niệm mới tạo được ấn tượng lạ lùng đối với tôi.

Màu sắc và hoa văn trên các sản phẩm gốm gợi cho tôi nhớ lại thời kỳ vàng son nghệ thuật Renaissance của người Ý vào thế kỷ 14. Anh Juan, một chủ cửa hàng giới thiệu sơ lược cho tôi biết Puebla là vùng đất nổi tiếng của người Mexico trong việc làm gốm và nghề làm gốm đã có ở đây hơn 450 năm kể từ ngày người Tây Ban Nha đến Mexico để tìm kiếm thuộc địa. Ở Mexico, nghệ thuật làm gốm được gọi là Talavera hay Maiolica.



Vào thế kỷ 14, nghệ thuật Renaissance là nghệ thuật chủ đạo ở châu Âu lúc bây giờ. Renaissance được hiểu nôm na là nghệ thuật trang trí xen lẫn với với những câu chuyện lịch sử nào đó vào trong sản phẩm, đặc biệt trên tranh vẽ và gốm. Từ Ý, “Majorca” bị ảnh hưởng trường phái Renaissance và quay ngược lại Tây Ban Nha với tên gọi là Maiolica do người Ý đọc trại từ Majorca thành Maiolica. Những người Tây Ban Nha đến Mexico vào năm 1540 và mang theo cả Maiolica đến đây.

Những người Mexico lại thay thế từ Maiolica bằng từ Talavera như là sự cảm ơn những người Tây Ban Nha đã mang nghề gốm đến đây, để rồi một thời nghề gốm được xem như “giai đoạn vàng son” của nền văn minh Maya trên châu Mỹ. Talavera là vùng đất thịnh vượng nhất ở Tây Ban Nha trong việc sản xuất gốm. Để phân biệt giữa gốm Talavera của Tây Ban Nha và gốm Talavera của Mexico, những nhà sản xuất thường thêm tiếp đầu ngữ Poblana vào phía trước Talavera để nhấn mạnh quận Poblana là quận truyền thống của thành phố Puela với nghề truyền thống sản xuất gốm.

Puebla được những người Tây Ban Nha chọn để giới thiệu kỹ thuật làm gốm của vùng Talavera vào 1550 bởi đất sét ở đây rất dẻo. Từ năm 1650 đến năm 1750 được gọi là giai đoạn “vàng son” của nghề gốm ở Puebla khi hàng loạt xí nghiệp, trường dạy nghề được mở ra nhằm sản xuất đủ lượng hàng cần thiết trong việc trang trí các công trình xây dựng của người Tây Ban Nha đang thiết lập các thành phố mới ở Mexico.

Những sản phẩm liên quan đến gốm được gọi là “Azulejos” và chỉ cần nhìn vào một ai đó và nói “Telavera”, người ta có thể hiểu rằng anh ta đang là một công nhân lành nghề và đã được cấp chứng chỉ để theo đuổi nghề gốm trên đường mưu sinh. Trường đại học Puebla thành lập hẳn một khoa riêng về nghề gốm để đào tạo và định hướng cho việc sản xuất gốm.

Ngoài những nét vẽ mang đậm văn hóa Maya, nghệ nhân làm gốm ở Puebla còn quan tâm đến những cây trái, loài vật hiện hữu xung quanh mình.

Tôi say mê và cuốn hút theo những hoa văn đầy tính nghệ thuật trên từng sản phẩm gốm và mua một vài món quà nhỏ làm từ gốm như kỷ niệm trong hành trình rong chơi của mình. Tôi chắc với các bạn rằng, các bạn cũng sẽ lạc lối giữa sắc màu của gốm giống như tôi khi đặt chân đến phố cổ Puebla.





Bài và ảnh: Đăng Lâm